24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1945: ΤΟ ΝΑΡΚΑΛΙΕΥΤΙΚΟ "ΠΗΝΕΙΟΣ" ΒΥΘΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ

Το ελληνικόν Ναυαρχείον μετά λύπης ανακοινοί ότι το ναρκαλιευτικόν «Πηνειός» εν τη εκτελέσει διατεταγμένης υπηρεσίας εκκαθαρίσεως από ναρκών των ελληνικών θαλασσών προσκρούσαν επί νάρκης, εβυθίσθη την πρωΐαν της σήμερον (χθες) Τετάρτης 24ης Οκτωβρίου. 
Υπάρχουν θύματα, των οποίων τα ονόματα θα γνωσθώσιν ευθύς ως εκακριβωθώσι...

...
Η αποστολή εκκαθάρισης του ναρκοπεδίου Πρεβέζης

Το ναρκοπέδιο της Πρέβεζας κάλυπτε μία θαλάσσια περιοχή 60 τετραγωνικών μιλίων και εκτείνονταν από τις βόρειες ακτές της Νήσου Λευκάδος έως την παράλλαξη της άκρας Καστροσυκιά στην Πρέβεζα. 

Οι νάρκες ήταν γερμανικής κατασκευής (τύπου GX, ενεργοποιούμενες διά επαφής με 330 λίβρες εκρηκτική γόμωση)1, αγκυροβολημένες και απείχαν 3 μέτρα υπό την επιφάνεια της θάλασσας.

Αλιεύτηκαν συνολικά 64 νάρκες. 

Η αποστολή εκκαθάρισης του ναρκοπεδίου αυτού υλοποιήθηκε από στολίσκο ναρκαλιευτικών του Βασιλικού Ναυτικού, στα τέλη του Οκτώβρη του 1945 και διήρκησε έναν περίπου μήνα.

Το Κέντρο Βάρους της επιχείρησης αυτής ήταν οι λιμενικές εγκαταστάσεις της πόλης και ο Αντικειμενικός.

Σκοπός της αποστολής προσδιορίζονταν στην οριστική απελευθέρωση του λιμένα Πρεβέζης και της συνακόλουθης ναυσιπλοΐας.

Δυστυχώς το Ναρκαλιευτικό ΠΗΝΕΙΟΣ το πρωί της 24ης Οκτωβρίου, προσέκρουσε σε νάρκη – δεξιά της πρύμης του, ανατινάχθηκε και βυθίστηκε τάχιστα, παρασύροντας στον υγρό του τάφο τα είκοσι δύο  από τα είκοσι τρία μέλη του πληρώματος.

Το Ναρκαλιευτικό “ΠΗΝΕΙΟΣ”

Το Πηνειός ΙΙ ήταν Ναρκαλιευτικό που παραχωρήθηκε από το Βρετανικό Ναυτικό στην Ελλάδα το 1943. Ήταν τύπου «160» και ονομαζόταν πριν «SNOWDRIFT».

Το πλοίο αυτό ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Nylands της Νορβηγίας και καθελκύστηκε τον Μάρτιο του 1931, με το όνομα BUSEN 11.

Ήταν μεταλλικής κατασκευής, χωρητικότητας 279 κόρων και κατασκευάστηκε ως φαλαινοθηρικό.

Η πρόωσή του επιτυγχάνονταν διά ατμομηχανής ιπποδύναμης περίπου 900 ίππων. Κατά πάσα πιθανότητα (από στοιχεία αδελφών πλοίων) διέθετε έναν άξονα με προπέλα και ένα πηδάλιο.

Οι διαστάσεις του ήταν: μήκος 31,55 μέτρα, πλάτος 6,48 μέτρα και βύθισμα 3,78 μέτρα. Πλήρωμα 23 άτομα.

Η επιχειρησιακή εμπειρία των μελών  του Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ

Η δράση του “ΠΗΝΕΙΟΣ” σε επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια του Β.Π.Π αλλά και μετά από αυτόν έχει καταγραφεί σε υπηρεσιακά έγγραφα 3. 

Ο τέως Αρχηγός Στόλου και μετέπειτα πρωθυπουργός της Ελλάδος, αντιναύαρχος Π. Βούλγαρης Β.Ν είχε εκφράσει με την υπ’ αριθμό 018/1456 Διαταγή του, την ευαρέσκειά του προς τους Κυβερνήτες και τα πληρώματα των πλοίων ΠΗΝΕΙΟΣ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΑΧΕΛΩΟΣ, ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ και ΕΥΡΩΤΑΣ την 31η Αυγούστου 1944, διότι ήδη από την παραλαβή των πλοίων αυτών το 1943, επέδειξαν επιτυχία, ζήλο και ικανότητα στις ανατεθείσες πολεμικές αποστολές στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Τελευταία αποστολή για το ΠΗΝΕΙΟΣ με  τον Στολίσκο του, ήταν αυτή της εκκαθάρισης του ναρκοπεδίου Πρέβεζας από την 22α Οκτωβρίου έως την 17η Νοεμβρίου του 1945. 

Για το ΠΗΝΕΙΟΣ όμως η αποστολή εξετελέσθη συντομότερα.

Σκιαγράφηση της προσωπικότητας των αξιωματικών του Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ

Το 1921 έλαβε πτυχίο αρμενιστή και ως Δίοπος τοποθετήθηκε στο Θωρηκτό ΛΗΜΝΟΣ. 

Προήχθη κανονικά στους επόμενους βαθμούς, ενώ τον Οκτώβριο του 1943 έλαβε τον βαθμό του Σημαιοφόρου.

Με το Προεδρικό Διάταγμα της 21ης Ιουλίου 1945 αναγνωρίστηκε η εθνική πολεμική του δράση. Την 24η Οκτωβρίου του 1945 απωλέσθη κατά τη βύθιση του να “Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ”. Ήταν έγγαμος και είχε αποκτήσει μία κόρη το 1925.

Για τον έτερο αξιωματικό του πλοίου έφεδρο Σημαιοφόρο Εμμανουήλ Ευγενία, γνωρίζουμε πως κατετάγη στο Ναυτικό και κρίθηκε ικανός για αξιωματικός από την Ανωτάτη Υγειονομική Ναυτική Επιτροπή στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, τον Ιούλιο του 1944. 

Τοποθετήθηκε εν συνεχεία στο Ναρκαλιευτικό ΕΥΡΩΤΑΣ (αδελφό πλοίο του “Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ”), όπου και έλαβε έκφραση ευαρέσκειας από τον Αρχηγό Στόλου για τη συμμετοχή του στις δράσεις του Στολίσκου των Ναρκαλιευτικών στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Ακολούθως τοποθετήθηκε στο “Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ” όπου και απωλέσθη την 24η Οκτωβρίου 1945 εκ της ανατινάξεως από πρόσκρουση σε νάρκη.

Το χρονικό της απώλειας του “ΠΗΝΕΙΟΣ”

Επισημαίνεται πως σκοπός της ανασύνθεσης του χρονικού δεν είναι η επεξήγηση των εξειδικευμένων τεχνικών ναρκαλιείας, ούτε και η ανάλυση των τακτικών κινήσεων. 

Η τοποθέτηση των μονάδων περί και εντός του συγκεκριμένου χώρου, καλουμένου και αλιευμένου διαύλου θα βοηθήσουν στην κατανόηση των διατεταγμένων κινήσεων.

Την Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 1945, διαδραματίζονται με χρονολογική σειρά τα κάτωθι, σύμφωνα με τα γραφέντα στα ημερολόγια των:

ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ 

07:30- ευρισκόμεθα εις τον ηλιευμένον δίαυλον παρακολουθόντα των αλιευόντων Ναρκαλιευτικών.

ΔΟΞΑΤΟΝ

08:30- Έναρξις Ναρκαλιείας, αλιεύωμεν πρώραθεν Δ.Ο.Ν δια του δεξιού πλωτήρος… οδηγούντες  του σχηματισμού.

ΠΑΤΜΟΣ

08:50- πέρας πρώτης διαδρομής. {Νέα πορεία} Ζλ=095ο
09:25- πέρας δεύτερης διαδρομής. {Νέα πορεία} Ζλ=275ο
10:25- απεκόψαμεν 2 νάρκες εις στίγμα 243ο- 9,1 {νμ} από ΑΚΤΙΟΝ, 242ο – 9 {νμ}  από ΑΚΤΙΟΝ
10:30- πέρας τρίτης διαδρομής.

ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ

10:30- τα Ναρκαλιευτικά απέκοψαν οκτώ (8) νάρκες τας οποίας επλησιάσαμεν τηρούμενοι πάντοτε εντός του διαύλου ασφαλείας και εις απόστασιν 200-250 μέτρων εκ των… Ναρκών, και αρχίσαμεν να βάλλωμεν κατ΄ αυτών δια του ΕΡΛΙΚΟΝ.

Ταυτόχρονα έβαλεν ήδη κατά των ίδιων Ναρκών και το Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ εβρισκόμενον σε απόσταση 300 μέτρων περίπου βορειότερο ημών.

ΠΑΤΜΟΣ

10:40- {το} ΛΕΡΟΣ ειδοποίησεν ότι σε στίγμα 243ο- 9,7 {νμ} ΑΚΤΙΟΝ υπάρχει νάρκη μη αποκοπήσα από ΚΑΡΤΕΡΙΑΣ.

Προσπαθούμεν δ΄ επανηλημένως … να μεταβιβάσουμε το σήμα, αλλά ουδέν πλοίο μας απαντά.

ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ

10:54- το Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ προσέκρουσεν επί Νάρκης παρά τη δεξιάν ΠΜ παρειάν του και ανετινάχθει επισυμβήσις και εκρήξεως του λέβητός του. 

Το πλοίο εβυθίσθει εντός ελαχίστου χρονικού διαστήματος. 

Πάραυτα καθαιρέσαμεν την ΠΡ λέμβον μας και αποστείλαμεν αυτήν εις το μέρος του δυστυχήματος προς περισυλλογή των Ναυαγών. 

Το πλοίο διετάχθη να μην πλησιάσει εις τον τόπον του δυστυχήματος διότι η περιοχή ήτο εντός του επικίνδυνου Ναρκοπεδίου.

ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ

11:28- κρατήσαμεν πλησίον τόπου ναυαγίου κι καθελκύσαμεν λέμβον προς διάσωσιν ναυαγών.
11:40- Ρυμούλκησις λέμβου μετά δύο νεκρών και ενός διασωθέντος (οπλονόμος ΠΗΝΕΙΟΥ)
11:50- Ανέλκυσις λέμβου μας. 

Ουδείς άλλος διεσώθη. Λέμβος FT 11 περισυνέλεξεν 3 νεκρούς επιπλέον.

ΧΑΛΚΗ 

15:55- Παρεβάλλομεν πλησίον ΠΑΡΑΛΟΝ και ο κ.Διοικητής επέβη επί του πλοίου μας.
16:07- Άπαρσις πορείαν προς Πρέβεζαν.

Το ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ διετάχθη στις 1315 να μεταφέρει τους πέντε νεκρούς του ΠΗΝΕΙΟΣ, όλοι αναγνωρισθέντες, στον λιμένα της Πρέβεζας. 

Η κηδεία τους έγινε την επομένη ημέρα. Αντιθέτως ο μοναδικός διασωθείς (πυροβολητής) μεταφέρθηκε αυθημερόν  στον λιμένα της Πάτρας με το ΔΡΑΜΑ.

Την 25η Οκτωβρίου 1945 ο στολίσκος παραμένει στον λιμένα της Πρέβεζας προς απόδοση τιμών στις κηδείες των πέντε εκ των είκοσι δύο θυμάτων του ναυαγίου.

Αποστέλλονται το ΧΑΛΚΗ και το ΔΟΞΑΤΟΝ να πλεύσουν πέριξ του ναρκοπεδίου προς εξεύρεση επιπλεουσών ναρκών.

Ύστερα από 2,5 ώρες πλου άκαρπης έρευνας επέστρεψαν στον λιμένα.

---

Το πλοίο βυθίστηκε σε λίγα λεπτά συμπαρασύροντας στον υγρό του τάφο 19 άτομα, συμπεριλαμβανομένου του κυβερνήτη, ενώ διεσώθη μόνο ένα μέλος του πληρώματος.

Συγκεκριμένα, παρεσύρθησαν στο βυθό οι:

Σημαιοφόρος Αρμ. Ι. ΑΛΕΥΡΑΚΗΣ Κυβ/της,
Επίκουρος Σημαιοφόρος Ε. ΕΥΓΕΝΕΙΑΝ,
Έφ. Αρχικελευστής Μηχ. Α. ΠΑΝΟΥΤΣΟΣ,
Δίοπος Τηλ. Α. ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ,
Εφ. Δίοπος Αρμ. Ν. ΚΑΡΑΒΑΤΑΣ,
Εφ. Ναύτης Αρμ. Μ. ΠΕΡΓΑΝΤΗΣ,
Πρότακτος Ναύτης Αρμ. Ν. ΜΑΡΣΑΓΓΕΛΟΣ,
Ναύτης Αρμ. Θ. ΓΑΛΑΝΟΣ,
Ναύτης Θερμ. Ι. ΜΕΡΤΖΑΝΗΣ,
Ναύτης Μηχ. Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ,
Εφ. Δίοπος Μηχ. Ν. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ,
Δίοπος Α΄ Θερμ. Π. ΜΑΧΑΙΡΑΣ,
Δίοπος Α΄ Θερμ. Ε. ΓΕΡΑΝΙΟΣ,
Ναύτης Σημ. Γ. ΚΟΥΡΟΥΝΗΣ,
Δίοπος Α΄ Ηλεκ. Δ. ΣΟΛΟΚΑΚΗΣ,
Δίοπος Α΄ Πυρ. Σ. ΣΑΛΕΜΗΣ,
Ναύτης Μηχ. Δ. ΚΑΚΟΛΙΡΗΣ,
Ναύτης Νοσ. Ι. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ,
Ναύτης Εσχ. Δ. ΤΣΙΛΙΒΙΓΚΟΣ.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Στα χρόνια που ακολούθησαν όσοι συνέγραψαν για τα θέματα του  ναρκοπολέμου στις ελληνικές θάλασσες, είτε ως ιδιώτες ή ως στελέχη της οικογενείας του Ναυτικού, δεν παρέλειψαν να μνημονεύσουν το άτυχο πλοίο «“Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ”».
Κατά τη γνώμη τους, από λάθος εκτίμηση και χειρισμό του Κυβερνήτη και του πληρώματος, κατέβαλε το ύψιστο τίμημα. Με τη σειρά μου οφείλω να ρωτήσω.
Πόσο μπορεί να διαλανθάνει αυτός που εκτελεί πιστά διαταγές;

Τι λάθος μπορεί να διαπράττει αυτός που προσπαθεί να φέρει σε πέρας μία αποστολή, με  μη κατάλληλα μέσα στη διάθεσή του;

Πόσο εσφαλμένη μπορεί είναι η απόφαση ενός μαχόμενου Κυβερνήτη, να μην επιτρέψει τη διαφυγή από τα θαλάσσια ρεύματα , των αποκομμένων επιπλεουσών  ναρκών;

Ίσως το φορτίο που έπρεπε να σηκώσει ο “Ν/Α ΠΗΝΕΙΟΣ” ήταν δυσανάλογο των δυνάμεων του, όμως δεν λιγοψύχησε.

Ίσως αν είχε λάβει από τον ασύρματο, τις κρίσιμες πληροφορίες λίγα λεπτά νωρίτερα, δεν θα χρειαζόταν αυτό το δοκίμιο.

Οι είκοσι δύο ήρωες ως άλλοτε οι τριακόσιοι «δεν λιποτάκτησαν ούτε νικήθηκαν, αλλά πέθαναν εκεί όπου είχαν ταχθεί να μείνουν».



ΠΗΓΕΣ
 
1. «Mine Disposal Handbook», U.S. Navy Bomb Disposal School,1945
2. Αντιναυάρχου Αρ. Γιαννόπουλου ΠΝ  «Η ΝΑΡΚΑΛΙΕΙΑ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ 1944-1949» ΑΘΗΝΑ 1980, σελ 68.
3. Πλοιάρχου Μ. ΜΑΝΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ ΠΝ «Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΝΑΡΚΟΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ» ΔΝΑΡ 1989,σελ 17.
4. ‘’Ιστορικό Ναρκαλιείας Ελληνικών Θαλασσών ’’Αναφορά Διοίκησης Ναρκαλιευτικών , 29 Μαρτίου 1957.
5. ««Κυβέρνησις Πέτρου Βούλγαρη (De Facto) Από 11.8.1945 έως 17.10.1945»». Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2011.
6. http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=283573 Φωτεινή Τομαή. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2010.
7. Ξηρογιάννη Φ.Παναγιώτα «Οι φιλοσοφικές διαστάσεις της θεωρίας του πολέμου» ΑΘΗΝΑ 2011, σελ 32.