Το Βασιλικό Περίπτερο του Πειραιά-Ένα παραμελημένο «στολίδι»

 

Με προσωπικές επαφές που είχε κάνει ο τότε Δήμαρχος Πειραιά, Τρύφων Μουτζόπουλος με την Κυβέρνηση, είχε πετύχει την παραχώρηση γης εκ μέρους του Δημοσίου προς τον Δήμο Πειραιώς (με τρεις διαδοχικές παραχωρήσεις τις υπ΄ αριθμ. 206/1876, 212/1877 και 230/1879) συνολικής έκτασης 200 στρεμμάτων. Οι παραχωρήσεις αυτές αφορούσαν γη στην Πειραϊκή Χερσόνησο.

 

Του Στέφανου Μίλεση

 

Από την έκταση αυτή ο Τρ. Μουτζόπουλος, κράτησε και αργότερα παραχώρησε έκταση 35 στρεμμάτων, προς τον Ιωάννη Χατζηκυριακό, προκειμένου αυτός να ιδρύσει το γνωστό σε μας σήμερα Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο.

 

Έτσι έκταση αποτελούμενη από 25.000 περίπου πήχεις, ο Δήμος την δώρισε προς τον τότε Βασιλιά Γεώργιο Α΄. Η δωρεά αυτή του Τ. Μουτζόπουλου, στην συνέχεια επικυρώθηκε με δύο ψηφίσματα του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς, που με την σειρά τους κυρώθηκαν από τη Νομαρχία Αττικοβοιωτίας αλλά και αργότερα με το 31188/1883 Συμβόλαιο του Συμβολαιογράφου Αθηνών Γλυκοφρύδη. 

Έτσι ο Γεώργιος Α΄, έλαβε την πλήρη κυριότητα και κατοχή που του δώρισε ο Δήμος Πειραιά. 

Μια σκέψη που κυριαρχούσε στο μυαλό του ήταν η κατασκευή θερινού ανακτόρου στην περιοχή. 

Οι Στρατιωτικοί του σύμβουλοι όμως του απέκλεισαν κάθε τέτοιο ενδεχόμενο, λόγω της επικινδυνότητας που είχε ένας Βασιλιάς, να διαμένει παραλιακά, καθότι δεν θα μπορούσαν να εγγυηθούν για την ασφάλειά του.

 

Ο παλιά μικρή αποβάθρα με την κλίμακα που φιλοξενούσε μόνο την ατμάκατο του Β. Γεωργίου την «ΔΑΓΜΑΡ», αντικαταστάθηκε σήμερα με τεράστιες κατασκευές στις οποίες μπορούν να «δέσουν» γιγαντιαία Κρουαζιερόπλοια

 

Αρχικά έκλεισε την έκταση με τοίχο και ανέθεσε σε γεωπόνους και μηχανικούς την διαμόρφωσή της. Υπεύθυνο για την έκταση, έθεσε τον Υπασπιστή Πλοίαρχο Β.Ν. Μιχαήλ Κουτσούκο, που ήταν και Διευθυντής του Ναυστάθμου. 

Ο Κουτσούκος ήταν που προέβη στην χάραξη του παραλιακού δρόμου, καθώς και στην φύτευση πεύκων και κυπαρισσιών και στην κατασκευή μικρής προκυμαίας με κλίμακα. 

Επίσης κατασκεύασε δύο μικρές οικίες, την πρώτη επί της παραλίας, ενώ την δεύτερη στην είσοδο του περιπτέρου και που αργότερα χρησιμοποιήθηκε όπως θα δούμε για φιλοξενία Γάλλου Αξιωματικού.

 

 

Το Περίπτερο των 40 τετραγωνικών μέτρων, κατασκευάστηκε το 1888. Άλλωστε είναι γνωστό ότι ο θεμέλιος λίθος του παρακείμενου Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος, τέθηκε από την Βασίλισσα Όλγα στις 30 Απριλίου 1889.  

Όμως τόσο η ίδια όσο και ο Γεώργιος Α΄ διέμειναν μετά το πέρας της τελετής στο Περίπτερο που ήδη υπήρχε! Επίσης από το καταστατικό του ανωτέρω ιδρύματος (της 26 Δεκεμβρίου 1896), ο ίδιος ο Ιωάννης Χατζηκυριακός στο άρθρο 2, προβλέπει ότι μια αίθουσα του ιδρύματος, θα προορίζεται για μόνιμη φιλοξενία της Βασιλικής οικογένειας, καθότι δέχθηκαν την ίδρυση του Ορφανοτροφείου, πλησίον του Περιπτέρου τους! 

Η αποδοχή εκ μέρους του Βασιλιά στην πρόταση του Χατζηκυριακού για ανέγερση Ορφανοτροφείου δίπλα στο Βασιλικό Περίπτερο, είχε γίνει το 1888.
Συνεπώς η ημερομηνία κατασκευής του Περιπτέρου σε καμία περίπτωση δεν είναι στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως οι επίσημες Κρατικές Υπηρεσίες το κατέγραψαν, κατά την πρόσφατη ανακήρυξή του σε Μνημείο Ιστορικού ενδιαφέροντος, αλλά και τα ΜΜΕ που την αναπαρήγαγαν λανθασμένα.

Στις 7 Δεκεμβρίου 1899 οι εφημερίδες γράφουν για κάποια διανυκτέρευσή του Βασιλιά εκεί: «Ο Βασιλεύς Γεώργιος δεν κέκτηται ανάκτορα πολυτελή, κέκτηται όμως λιτόν  περίπτερον επί αιχμηράς άκρας, εγκλειούσης τον τάφον του Μιαούλη και τον τάφον του Θεμιστοκλέους….αισθάνεται όταν από του βασιλικού πέραν εκεί περιπτέρου προσβλέπη προς την θάλασσαν…»  

Το Βασιλικό Περίπτερο ήταν μόνο 40 τ.μ. και είχε ως σκοπό την πανταχόθεν ορατότητα του ανοικτού τότε ορίζοντα! Για αυτό τον λόγο ήταν οκταγωνικό με παράθυρα παντού και εξωτερικό εξώστη περιμετρικά αυτού. Πλησίον υπήρχε μικρή αποβάθρα που ο Γεώργιος Α΄ «έδενε» την ατμάκατό του «ΔΑΓΜΑΡ»

Τον Ιούλιο του 1901 όλη η έκταση του Περιπτέρου ηλεκτροφωτίστηκε.

Η πρώτη εκ των ανωτέρων κατοικιών -η παραλιακή- ήταν που έμεινε γνωστή ως «Βασιλικό Περίπτερο» ή «Παλατάκι». 

Ο λόγος ήταν ότι ο Πλοίαρχος Β.Ν. Κουτσούκος ζήτησε να περιβάλλεται γύρω από εξώστη και παράθυρα, ώστε να απολαμβάνει κάποιος παρατηρητής, το τοπίο που κυριαρχούσε (ανοιχτός ορίζοντας) είτε ήταν ηλιόλουστη μέρα, είτε τρικυμιώδη θάλασσα!

Στην πρώτη εκ των δύο κατοικιών που αναφέραμε, παραχώρησε ο Βασιλιάς ως κατοικία στον Γάλλο Ναύαρχο Λεζέν (Lejeune), στον οποίο είχε ζητηθεί η οργάνωση του Βασιλικού Ναυτικού και ο οποίος παρέμενε εκεί, για όσο χρόνο προσέφερε στην Ελλάδα τις υπηρεσίες του.

Αργότερα καθιερώθηκε ως έθιμο, την Καθαρά Δευτέρα εκτός της Βασιλικής Οικογένειας, να καλούνται και άλλες οικογένειες ειδικά του Διπλωματικού κύκλου και των Υπουργών για να περάσουν τα κούλουμα. Όμως παρά το ότι πιστεύεται σήμερα, κατέβαινε πάρα πολύ συχνά. 

Οι επισκέψεις ξένων πλοίων στον Πειραιά, επί των οποίων συνήθως επέβαιναν ξένοι Διπλωμάτες ή Βασιλείς, ήταν αιτία των συχνών επισκέψεών του στο οίκημα. 

 

Στις 10 Μαρτίου 1901, ο Γεώργιος Α΄, κατέβηκε στον Πειραιά με τον ηλεκτρικό συρμό των 11.30΄ και όπως αναφέρει ο τύπος της εποχής, επιβιβάστηκε από το λιμάνι των Αλών, στην ατμάκατο «Δάγμαρ» της οποίας πηδαλιούχος ήταν ο υπασπιστής του Κουτσούκος και αμφότεροι έφθασαν στην μικρή προβλήτα προ του Βασιλικού Περιπτέρου. 

Από εκεί πήγαν σε κοντινό του Περιπτέρου χώρο, όπου ο Γεώργιος Α΄, έριξε εντός χάνδακα αργυρά νομίσματα. Στο βάθος του χάνδακα είχε ήδη τοποθετηθεί αναμνηστική επιγραφή. 

Μόλις είχε τεθεί ο θεμέλιος λίθος της Βασσάνειου Ναυτικής Σχολής (Σημερινή Ναυτική Σχολή Δοκίμων). Μετά το πέρας της τελετής, παρέμειναν στο Περίπτερο μαζί με Υπουργούς που θεμελίωσαν την Σχολή.

Στην αρχή ο Γεώργιος, είχε αφήσει ελεύθερη την είσοδο στο περίπτερο σε όλους, αλλά επειδή κάποτε κάποιοι χάραξαν με διαμάντι, τα τζάμια περιμετρικά του περιπτέρου με ανάρμοστες εκφράσεις, η επίσκεψη στον χώρο απαγορεύθηκε. Στις 23 Μαρτίου 1903, Πειραιώτες πήγαν να καταθέσουν στεφάνι στον τάφο του Μιαούλη, αλλά τους απαγορεύθηκε η είσοδος. 

Αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Πλατεία Καραϊσκάκη και να καταθέσουν το στεφάνι στον ανδριάντα του οπλαρχηγού της Στερεάς. 

Τότε μέλη του Δ.Σ. Πειραιά είχαν έλθει σε επαφή μαζί του, προκειμένου να επιτραπεί και πάλι ο περίπατος, έστω και για συγκεκριμένες μέρες και ώρες.Στις 25 Ιουνίου 1911 φωτιά ξέσπασε στο άλσος πέριξ του Περιπτέρου με αποτέλεσμα να καεί μέρος του.

Το Βασιλικό περίπτερο ανήκε στον Γεώργιο Α΄και μέχρι τον θάνατό του, όταν στην συνέχεια το άφησε ως κληρονομιά, μέσω διαθήκης, στον Πρίγκιπα Ανδρέα. Ο Ανδρέας έκτοτε συνέχιζε το έθιμο της Καθαράς Δευτέρας, του πατέρα του.

 

Ο Πρίγκιπας Ανδρέας στον οποίο ο Γεώργιος Α΄
κληροδότησε με διαθήκη το «Βασιλικό Περίπτερο»,  

 

Με την λεγομένη ως «επαναστατική κυβέρνηση» του Πλαστήρα (Σεπτέμβριος του 1922), όλη αυτή η έκταση περιήλθε ξανά στην κυριότητα του Δήμου Πειραιά, επί Δημαρχίας Αναστασίου Παναγιωτοπούλου. 

Ο Παναγιωτόπουλος, ακύρωσε την δωρεά του Τρύφωνα Μουτζόπουλου προς τον Γεώργιο Α΄ και με σύμβαση που καταρτίσθηκε με το Δημόσιο, ανέλαβε ο Δήμος να κατασκευάσει στο νοτιοδυτικό μέρος του Περιπτέρου και κάτω από την Σχολή Δοκίμων μικρή αποβάθρα προς εκφόρτωση εισαγόμενης ξυλείας, αντί ευτελούς μισθώματος!! 

Όλα αυτά έγιναν βεβαίως εν απουσία του Ανδρέα, ο οποίος στο μεταξύ είχε καταδικασθεί σε θάνατο για τις μάχες του Σαγγάριου.

Η απόφαση εκτέλεσης δεν πραγματοποιήθηκε, λόγω μεσολάβησης του Άγγλου Πλοιάρχου Τάλμποτ, ο Ανδρέας διαγράφηκε από το μητρώο Ελλήνων Αξιωματικών, μεταφέρθηκε στο Νέο Φάληρο και ανεχώρησε μέσω Κέρκυρας για Ιταλία. 

Να σημειώσουμε ότι ο γιος του Ανδρέα, είναι ο Φίλιππος ο σύζυγος της σημερινής Βασίλισσας της Αγγλίας Ελισάβετ.

Αργότερα η νομοθεσία παραχώρησε όλη την παραλιακή ζώνη του Πειραιά στον Ο.Λ.Π. καθώς και κάθε περιουσία που βρίσκονταν σ΄ αυτήν, από τον Λιμενίσκο του Κουμουνδούρου μέχρι και το Πέραμα!

Έτσι ο Δήμος Πειραιά ήρθε σε διαφωνία με τον Ο.Λ.Π. ο οποίος μάλιστα είχε στο μεταξύ εγκαταστήσει εκεί την πλοηγική υπηρεσία, τμήμα της υπηρεσίας Φάρων, μια καντίνα και παράλληλα εκμίσθωνε και τμήματα προς λατόμηση.(βλέπε αφιέρωμα στον Ακτίτη Πειραϊκό Λίθο).

Η λατόμηση ήταν καταστροφική καθώς κατέστρεψε όλο το άλσος που είχε δημιουργήσει ο Γεώργιος.

 

Από την πρόσφατη αναπαλαίωση που έγινε στο «Παλατάκι» (Φωτογραφία: KGR Group)

 

Το 1933 έγινε απόπειρα εκ μέρους του Ο.Λ.Π. να ιδρυθεί στην θέση αυτή και εργοστάσιο Αλιπάστων, το οποίο τελικώς δεν έγινε εξ΄ αιτίας διαμαρτυρίας του Δήμου.

 

Το 2003 υπήρξε ριζική αναπαλαίωση του Βασιλικού Περιπτέρου, αλλά ο χώρος πέριξ αυτού δεν θυμίζει σε τίποτα το μικρό παραθαλάσσιο περίπτερο, με την ατέλειωτη ορατότητα πέριξ και το μαγευτικό άλσος που τότε υπήρχε. 

Τα πάντα γύρω του κολοσσιαία το εξαφανίζουν κάτω από το βάρος μπετόν αρμέ, τεραστίων άχαρων κατασκευών και αχανών πισσαρισμένων εκτάσεων στάθμευσης. 

Οι κατασκευές έχουν ξεφύγει του ανθρώπινου μέτρου και είναι «υπερβολικές» για την περιοχή.

Οι ξένοι περιηγητές που καταφθάνουν με τα Κρουαζιερόπλοια, έχουν επιλέξει να δραπετεύσουν από τις χώρες τους, για να ξεφύγουν από αυτές ακριβώς τις κατασκευές που με μανία εμείς σήμερα υψώνουμε, κυνηγώντας το κέρδος. 

Και οι ξένοι τα προσπερνούν αδιάφορα, επιλέγοντας την επιβίβαση στα πούλμαν, προκειμένου να καθαρίσουν την όρασή τους και την σκέψη τους, επισκεπτόμενοι την Ακρόπολη, όπου το μέτρο και το κλασσικό δίνουν στο ανθρώπινο πνεύμα υπόσταση και το ανατάσσουν.

(Πηγή Φωτογραφίας: http://library.tee.gr/digital/m2482/m2482_theoharis1.pdf)

Πηγή: pireorama.blogspot.gr