Μπάρα

Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2019

Σαν σήμερα γεννήθηκε η Ελένη Παπαδάκη

Η Ελένη Παπαδάκη υπήρξε μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός που διέπρεψε σε ποικίλους ρόλους. 
Το πέρασμά της από την ελληνική σκηνή άφησε ένα μυθικό αποτύπωμα οριακό και ανεπανάληπτο και ήδη σε ηλικία 36 ετών κατόρθωσε να οικοδομήσει ένα μέγιστο παράδειγμα ολοκληρωμένου καλλιτέχνη.

 
Από την περίοδο της Κατοχής στοχοποιήθηκε από τον αντιστασιακό Τύπο μεταξύ άλλων για σχέσεις με στελέχη του Κατοχικού στρατού και κυρίως για ερωτική σχέση με τον δοσίλογο πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη, επιπλέον επικρίθηκε και για τη στάση της σε απεργία των συναδέλφων της. Στην Απελευθέρωση διαγράφηκε από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών χωρίς όμως να γίνει εφαρμογή της ποινής.
Τελικά δολοφονήθηκε την 21η Δεκεμβρίου 1944 από μέλη του ΕΑΜ ("Εθνική Πολιτοφυλακή") κατά την διάρκεια των Δεκεμβριανών. Ο θάνατος της έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μεταστροφή της κοινής γνώμης εναντίον του ΕΑΜ και κατόπιν καταδικάστηκε από τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ Νίκο Ζαχαριάδη. 
Οι λόγοι της δολοφονίας της παραμένουν ανεξιχνίαστοι. 
 Κάποιοι ιστορικοί αποδίδουν το θάνατο της στην αντεκδίκηση των ΕΑΜικών μαζών μέσα στα Δεκεμβριανά ενώ άλλοι αναφέρουν ότι πέρα από την αποδιδόμενη ερωτική σχέση της με τον δοσίλογο πρωθυπουργό έπαιξαν τον κύριο ρόλο οι επαγγελματικές αντιζηλίες.
Η δημόσια μνήμη της προκαλεί μέχρι και σήμερα δημόσιες αντιπαραθέσεις.

 

Βιογραφία

Γεννήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1908 στην Αθήνα από εύπορη οικογένεια. Ήταν εγγονή του καθηγητή Πανεπιστημίου Στυλιανού Κωνσταντινίδη. Αποφοίτησε από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών και ολοκλήρωσε σπουδές Φιλολογίας, τις οποίες και συμπλήρωσε με σπουδές φωνητικής, μουσικής και πιάνου, στο Ελληνικόν Ωδείον Αθηνών. Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε σε ηλικία 17 ετών στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης του Σπύρου Μελά το 1925 στη παράσταση "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα" του Λουίτζι Πιραντέλλο. Η πρώτη αυτή παρουσία της χαρακτηρίστηκε από τους τότε κριτικούς ως αποκάλυψη. Ο Κ. Μπαστιάς, θεατρικός κριτικός, έγραψε τότε στη Δημοκρατία: «σήμερα η σκηνή απέκτησε μια μεγάλη ηθοποιό». Τον ίδιο χρόνο εμφανίσθηκε ως Ηρωδιάς στη "Σαλώμη" του Όσκαρ Γουάιλντ και ως Ρίλκε Έϋντεν στο Ο χρόνος είναι όνειρο του Ανρί Ρενέ Λενορμάν.
Το 1926 η Ελένη Παπαδάκη έπαιξε στο Θίασο των Νέων ως πρωταγωνίστρια πλέον πολλών έργων όπως "Όταν οι γυναίκες αγαπούν" του Μπράκλαιϋ Μπουσόν, "Τζοκόντα" του Γκαμπριέλε Ντ' Αννούντσιο, Τα ωραιότερα μάτια του κόσμου του Ζαν Σερμάν, Αιμέ του Ζεραλντύ, Δωδεκάτη νύχτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ Η αναδυομένη του Ξενόπουλου, Τρισεύγενη του Κωστή Παλάμά κ.ά. Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με την Κυβέλη, Μαρίκα Κοτοπούλη, Αιμίλιο Βεάκη, Νίκο Δεδραμή, Γεώργιο Παππά, Π. Γαβριηλίδη, σε ποικίλα ρεπερτόρια, όπου και διακρίθηκε με πολλές επιτυχίες. Επικεφαλής του ίδιου θιάσου το 1931 έπαιξε στη Κωνσταντινούπολη με ενθουσιώδεις κριτικές. Η Ελένη Παπαδάκη είχε επίσης τιμηθεί με "βασιλικό έπαινο - ευαρέσκεια" στις 31 Οκτωβρίου του 1939, σε ιδιαίτερη τελετή από τον Βασιλέα, «δια τας εις το ελληνικόν θέατρον εξαιρέτους αυτής υπηρεσίας και ιδιαιτέρως δια τας εν τω εξωτερικώ παρασχεθείσας τοιαύτας».

 

Στη περίοδο της Κατοχής

Ήδη από τη περίοδο της Κατοχής, η Παπαδάκη κατηγορήθηκε για δωσιλογισμό και οριζόντιο δωσιλογισμό συγκεκριμένα για συνεργασία με τους Γερμανούς αλλά και για ερωτική σχέση με τον δωσίλογο πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη, κατηγορία που διατυπώθηκε επανειλημμένα από δεξιές αντιστασιακές εφημερίδες όπως οι εφημερίδες "Έφοδος" και "Ελληνικό Αίμα", όπου γράφτηκε μεταξύ άλλων: «ο Ράλλης (..) εδώρισε στο γεροντικό του έρωτα μια ζώνη από πλατίνα αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων (..) ενώ ο λαός πεθαίνει από την πείνα» καθώς ο Ράλλης την είχε υπό τη προστασία του γεμίζοντας την δώρα και δίνοντας της σοφέρ που την μετέφερε με τη λιμουζίνα του στο θέατρο. Δύο μήνες αργότερα η εφημερίδα "Ελληνικό Αίμα" κυκλοφόρησε και τη φήμη ότι ο Ράλλης θα περνούσε νομοσχέδιο ώστε να αποκτήσει τρίτο διαζύγιο ώστε να παντρευτεί την Παπαδάκη, φήμη η οποία οδήγησε αρκετό κόσμο να πιστεύει ότι όντως είχαν κρυφά παντρευτεί.

 

Απεργία και εκτέλεση εργαζομένης του Εθνικού Θεάτρου

Τον Μάρτιο του 1944 οι εργαζόμενοι του Εθνικού Θεάτρου απέργησαν για βιοτικούς λόγους ζητώντας αύξηση των μισθών. Η κυβέρνηση Ράλλη απάντησε με απολύσεις, τις οποίες εκ των υστέρων αναγκάστηκε να αποσύρει. Βάσει της φημολογούμενης σχέσης της Παπαδάκη με τον Ράλλη, αλλά και της βελτίωσης των όρων του συμβολαίου της οι αντιθέσεις οξύνθηκαν.
Επιπλέον σύμφωνα με τον Ιστορικό Τάσο Κωστόπουλο, ο διευθυντής του Εθνικού θεάτρου Θεόδωρος Συναδινός, προειδοποίησε την Παπαδάκη «για τη συμπεριφορά της απέναντι στους συναδέλφους της και το ρόλο που έπαιζε δίπλα στον Ι. Ράλλη».
Τελικά τον Αύγουστο 3 εργαζόμενες γυναίκες κατέληξαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, ενώ μια γυναίκα προϊσταμένη του ραφείου εκτελέστηκε από τις Κατοχικές δυνάμεις.
Σύμφωνα όμως με τον Ιστορικό Αντρέ Γερολυμάτο, η Παπαδάκη πρωτοστάτησε στην προσπάθεια για την απελευθέρωση της "ράφτρας" που συνελήφθη από την Γκεστάπο με την αιτιολογία ότι είχε 2 γιους στην Αντίσταση. Απέτυχε όμως να πείσει τους Γερμανούς προκαλώντας την οργή των αντιστασιακών γιων της οι οποίοι έπαιξαν και αυτοί ρόλο στη σύλληψη της στα Δεκεμβριανά  Ο ίδιος ιστορικός αναφέρει ότι η Παπαδάκη εκμεταλλεύτηκε τις γνωριμίες με τους Γερμανούς και με τον Ράλλη για να σώσει εκατοντάδες αντιστασιακούς.

 

Στην Απελευθέρωση

Στην Απελευθέρωση στις 20 Οκτώβρη 1944 διαγράφηκε μαζί με άλλους εφτά ηθοποιούς από το σωματείο των Ηθοποιών (με προεδρείο τους Αιμίλιο Βεάκη, Θόδωρο Μορίδη, Σπύρο Πατρίκιο, Χρήστο Τσαγανέα, Παναγιώτη Καραβουσάνο) κατόπιν πρότασης του Προέδρου του σωματείου Σπύρου Πατρίκιου σε ένα δυναμιτισμένο κλίμα όπου ηθοποιοί φωνάζανε "θάνατος στη πουτάνα" ενώ κυκλοφόρησε λίστα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Απελευθερωτής" όπου την περιλάμβανε στη λίστα "ΟΙ ΠΡΟΔΟΤΑΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ". Τελικά όμως η ποινή της διαγραφής από το σωματείο, δεν εφαρμόστηκε. 

 

 

Η δολοφονία

Κατά την διάρκεια των συγκρούσεων στα Δεκεμβριανά συνελήφθη στις 21 Δεκεμβρίου 1944 στο σπίτι του γραμματέα του ΕΑΜ Θεάτρου Δημήτρη Μυράτ όπου είχε καταφύγει. Την συνέλαβαν μέλη της πολιτοφυλακής Γαλατσίου-Πατησίων υπό τον φοιτητή Ιατρικής Κώστα Μπιλιράκη οι οποίοι επανειλημμένως της απευθύνονταν ως "κυρία Ράλλη" ενώ την χαστούκισαν αφού αρνήθηκε ότι είχε σχέση με τον Ράλλη. Σύμφωνα με αναφορές εκτελέστηκε στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ από ομάδα υπό τον Καπετάνιο "Ορέστη" ο οποίος αναφέρεται ότι αρχικά την προόριζε για όμηρο του ΕΛΑΣ, όμως άλλαξε την γνώμη του αφού υποτίθεται στη συνέχεια την αναγνώρισε ως τη γυναίκα του Ράλλη. Τελικά, δολοφονήθηκε με πιστόλι από τον Βλάση Μακαρωνά της Εθνικής Πολιτοφυλακής.

 

Φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας

Ήδη 4 ημέρες πριν την εκτέλεση της Παπαδάκη ο Καπετάνιος του Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ Σπύρος Κωτσάκης (Νέστορας) είχε δώσει εντολή στον ΕΛΑΣίτη λοχαγό και διαμερισματάρχη Νίκο Ανδρικίδη για τον έλεγχο της ομάδας του "Ορέστη", οι οποίοι αφού συνελήφθησαν παραδέχθηκαν ενώπιον λαϊκού δικαστηρίου του ΕΑΜ πως "ενήργησαν κατ’ εντολή των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών". Ο Καπετάνιος "Ορέστης" της Εθνικής Πολιτοφυλακής καταδικάστηκε σε θάνατο από ΕΑΜικό Λαϊκό στρατοδικείο και εκτελέστηκε δημόσια στην πλατεία Κολιάτσου. Το 1945 ο Νίκος Ανδρικίδης παραπέμφθηκε σε κακουργιοδικείο κατηγορούμενος για την εκτέλεση των εκτελεστών της Παπαδάκη και καταδικάστηκε ισόβια. Ο φυσικός αυτουργός της εκτέλεσης Βλάσης Μακαρωνάς εκτελέστηκε το 1948.
Μέσα στα πλαίσια της απολογίας για την δολοφονία της Παπαδάκη, ηγετικά εμπλεκόμενα στελέχη της Αριστεράς (π.χ Κωτσάκης, Ανδρικίδης) ισχυρίστηκαν ότι ο φόνος της Παπαδάκη ήταν το έναυσμα για τον έλεγχο της ομάδας του Καπετάνιου "Ορέστη".

 

Λόγοι δολοφονίας

Ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός αναφέρει ότι πρόσωπα όπως η Ελένη Παπαδάκη "αποτελούσαν προφανή στόχο ενός κόσμου που είχε υποφέρει από την κατοχική τρομοκρατία, τις εκτελέσεις, την πείνα και τα μπλόκα και καθοδηγούνταν πλέον από ένα αυθεντικό ταξικό μίσος, στοιχείο που πολλές φορές ξεπέρασε και τις κομματικές επιλογές". Επιπρόσθετα ο ιστορικός Παναγιώτης Δελής αναφέρει ότι η διαφαινόμενη ήττα του ΕΑΜ οδήγησε μεταξύ άλλων στην αδιάκριτη δολοφονία πολλών ατόμων που δεν είχαν συμμετοχή σε πράξεις εναντίον του, και ως παράδειγμα φέρνει την Ελένη Παπαδάκη που δολοφονήθηκε από "φανατικούς της Εθνικής Πολιτοφυλακής".
Σύμφωνα με τον βιογράφο της Πολύβιο Μαρσάν ο κύριος λόγος της δολοφονίας της ήταν ο συναδελφικός φθόνος. Σύμφωνα με αυτή τη λογική ο ιστορικός Αντρέ Γερολυμάτος αναφέρει ότι αυτή πιθανόν ήταν απόρροια της δράσης της Κατίνας Παξινού που είχε ως αποτέλεσμα την επακόλουθη σύλληψη και τη δολοφονία της Παπαδάκη, καθώς πέρα από ότι είχε σχέση με τον Ράλλη και έκανε παρέα με Γερμανούς αξιωματικούς, είχε γίνει η πιο δημοφιλής ηθοποιός επί Κατοχής και ξεπέρασε τη Παξινού.

 

Μετά τη δολοφονία

Στις 26 Ιανουαρίου 1945 ανεβρέθηκε το πτώμα της στα διυλιστήρια της Ούλεν σε κατάσταση αποσύνθεσης με μεγάλα κομμάτια δέρματος αποκολλημένα ενώ η κατάσταση της θύμιζε σεξουαλική επίθεση όμως η σορός της σύμφωνα με την Έλενα Σταματοπούλου "κακοποιήθηκε εκ των υστέρων, ώστε να υπάρξει µεγαλύτερο πολιτικό κέρδος" ενώ η φωτογραφία του πτώματος δημοσιεύτηκε με ρετουσάρισμα με κάρβουνο
Μετά από δύο ημέρες έγινε μεγαλοπρεπής κηδεία στην οποία ο θάνατος της Παπαδάκη θρηνήθηκε ως εθνική απώλεια. Τότε ο Α. Σικελιανός έγραψε τους στίχους: 

Μνήσθητι Κύριε: Για την ώρα που η λεπίδα του φονιά
άστραψε, κι' όλος ο θεός της Τραγωδίας εφάνη.
Μνήσθητι Κύριε: Για την ώρα που άξαφνα, κ΄ οι εννιά
αδερφές εσκύψαν να της βάλουνε
των αιώνων το στεφάνι.

Παράλληλα η οικογένεια της υπόβαλε μήνυση ενάντια των ηθοποιών που στήριξαν το ΕΑΜ. Επιπρόσθετα, έγινε ένοπλη επίθεση εναντίον του πρόεδρου του Σωματείου των ηθοποιών, Σπύρου Πατρίκιου το 1945. Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, στην 12η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος αναγνώρισε ως "υπερβασία" την εκτέλεση της Παπαδάκη και την καταδίκασε, ενώ για τη Ελληνική αλλά και την Βρετανική κοινή γνώμη η εκτέλεση αυτή μαζί με άλλες, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μεταστροφή της εναντίον του ΕΑΜ.


 

Διαχείριση της μνήμης στο Εθνικό Θέατρο

Toν Μάιο του 1945 το Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου απέρριψε ως "πρόωρη" τη πρόταση για τοποθέτηση πλάκας στη μνήμη της Παπαδάκη στο χώρο του θεάτρου.
Τον Οκτώβριο του 2019 ο Δημήτρης Λιγνάδης ως διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου έδωσε το όνομα της Παπαδάκη στο ισόγειο αίθουσας του "Ρεξ". Η πράξη αυτή συνάντησε αντιδράσεις από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών που ζήτησαν την ανάκληση της απόφασης. 



Λογοτεχνία

Το 1964 ο Γιώργος Θεοτοκάς έγραψε το βιβλίο "Ασθενείς και οδοιπόροι" όπου η πρωταγωνίστρια έχει πολλές ομοιότητες με τη ζωή της Παπαδάκη. Ο Πολύβιος Μαρσάν έγραψε βιογραφία της "Ελένη Παπαδάκη - Μια φωτεινή θεατρική πορεία με απροσδόκητο τέλος" το 2006.Ο Μάνος Ελευθερίου το 2006 έγραψε το μυθιστόρημα "Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές" βασισμένο στη ζωή της Παπαδάκη. Το Εθνικό Θέατρο ανέβασε την παράσταση "Για την Ελένη" το 2016. 

Στο Εθνικό Θέατρο

Αμέσως μετά την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου, προσλήφθηκε (Νοέμβριος 1932) ως πρωταγωνίστρια και ως το θάνατό της έπαιξε τους ρόλους:
  • Δυσδαιμόνα (Οθέλλος)
  • Ρεγγάνη (Βασιλιάς Ληρ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ)
  • Πόρτσια (Έμπορος της Βενετίας)
  • Βασίλισσα Ελισάβετ (Δον Κάρλος) του Σίλλερ
  • Ναταλία (Πρίγκιπας του Χόνμπουργκ) του Χάινριχ φον Κλάιστ
  • Ερσίλια Ντρέι (Να ντύσουμε του γυμνούς) του Λουίτζι Πιραντέλλο
  • Η βεντάλια της λαίδης Γουίντερμηρ του Όσκαρ Ουάιλντ
  • ) του Ίψεν
  • Πειρασμός του Γρηγορίου Ξενόπουλου
  • Ιούδας του Σπύρου Μελά κ.α.
Ιδιαίτερα ήταν τα επιτεύγματά της και στον τομέα του αρχαίου δράματος:
  • Ως Κλυταιμνήστρα στην Ηλέκτρα με σκηνοθέτη τον Δ. Ροντήρη στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού (1936) και στην Επίδαυρο (1938)
  • Αντιγόνη του Σοφοκλή (1940-41)
  • Ιφιγένεια εν Ταύροις (1941)
  • Εκάβη του Ευριπίδη (1943-44) στο Εθνικό Θέατρο
 Πηγή: wikipedia






Ελένη Παπαδάκη


AddThis Sharing Buttons

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/749

© SanSimera.gr

Ελένη Παπαδάκη


AddThis Sharing Buttons

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/749

© SanSimera.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου